Lutherstadt Wittenberg

Luther als nieuwe Mozes

Over Wittenberg voelden we ons een beetje ongemakkelijk. Op de heenweg hadden we er ook al wel aangelegd, maar we waren niet verder gekomen dan de Biergarten van Gasthof Am Goldenen Anker. Terwijl hier toch een belangrijk stuk geschiedenis is geschreven. Niet voor niets is de officiële aanduiding Lutherstadt Wittenberg. Eat your heart out Karl Marx, jouw stad heet weer gewoon Chemnitz, maar die volksopiumkramer Luther heeft wel een plek van zichzelf!

De stad staat volledig in het teken van de Luther-, Melanchton- en Cranachindustrie, de drie historische grootheden die in dezelfde periode ongeveer elkaars buren waren. De slotkapel is er nog, en ook de deuren waar Luther in 1517 zijn 95 stellingen aan spijkerde. Waar gingen die stellingen eigenlijk over? Van Wittgensteins Tractatus weet bijna iedereen ten minste de laatste stelling - Wovon man nicht sprechen kann, darüber muss man schweigen. Maar die van Luther? Bij de VVV waren ze zo op te halen, natuurlijk na achterlating van een aflaat à 2,50 euro.

Reformatiestrijdlied

Eerste stelling (mijn vertaling): 'Toen onze Heer en Meester Jezus Christus zei "Doet boete" (Mat. 4:17), wilde hij dat het hele leven van de gelovigen een boetedoening zou zijn.'
Geen vrolijke toonzetting dus. Maar iets verderop lijkt deze stelling vooral een retorische concessie, om niet over een bijzaak in debat te hoeven. De hoofdzaak komt in stelling 5 aan de orde: 'De paus kan alleen die straffen verminderen die hij op grond van eigen besluiten of kerkelijke wetten heeft opgelegd.' Met andere woorden, hij kan alleen vergeven wat hemzelf of de kerkis aangedaan. Hij gaat niet over vergeving met betrekking tot hemel of hel.
Dat was een bom onder de macht en de kasstromen van de kerk. Die waren vooral gebaat bij schuldbesef en boetedoening, en de mogelijkheid daar tegen betaling van harde munt van af te komen. Luther kwam aan de macht en de portemonnee van het Vaticaan - een veel ernstiger vergrijp dan het theologische vraagstuk van zonde, schuld, boete en vergeving ter discussie stellen.
De overige 93 stellingen zullen desgewenst in volgende afleveringen van deze blog worden behandeld...